In ons hedendaagse taalgebruik heeft de term ‘middeleeuws’ een plaats gekregen als equivalent voor woorden als ‘duister’, ‘gewelddadig’, ‘primitief’ en ‘onaangenaam’ Wordt er geslagen op scholen? Middeleeuwse toestanden! Onderdrukte vrouwen in Afghanistan? Het lijken de middeleeuwen wel! Slechte medische zorg in Afrika? Een middeleeuwse situatie! Iedereen lijkt het er dus over eens: van ‘middeleeuwse toestanden’ valt weinig goeds te verwachten.

Toch kun je je afvragen hoe genuanceerd dit soort opvattingen zijn – een kern van waarheid bevatten ze allicht, maar hoe zat het nu eigenlijk precies? Als vrouwen echt zo machteloos en onderdrukt waren, bijvoorbeeld, hoe kunnen Merovingische koninginnen dan zelfstandig moordaanslagen op elkaar laten uitvoeren? En als niemand meer kon lezen en schrijven behalve een enkele monnik, waar komen al die prachtige manuscripten dan vandaan? Als je iets kunt zeggen over de middeleeuwen, is het wel dat het een periode vol grote, schijnbaar onverenigbare tegenstrijdigheden is.